Biedronkowo

Lebiodka pospolita (Origanum vulgare), zwana popularnie oregano – gatunek rośliny wieloletniej należący do rodziny jasnotowatych. Rośnie w Europie i Azji. W Polsce występuje na całym terytorium i jest pospolity. Inna nazwa: dziki majeranek.
Łodyga
Wzniesiona, prosta, sztywna, czterokanciasta, rozgałęziona, o wysokości do 80 cm. Cała jest owłosiona, czasami wybarwiona na purpurowo. Cała roślina wytwarza silny, przyjemny zapach.
Liście
Wszystkie liście ogonkowe, jajowate, tępe, całobrzegie, czasami słabo ząbkowane. Ulistnienie naprzeciwległe. Na liściach występują drobne, przeświecające punkty. Są to gruczoły wytwarzające olejki eteryczne.
Kwiaty
Wyrastają w szczytowych podbaldachach. Są przedprątne, jedno, lub obupłciowe, zapylane przez błonkówki. Ich kielich ma jajowatotrójkątne, zaostrzone ząbki, korona o długości 4-6 mm ma różowoliliowy kolor i jest wargowa. 3 klapy dolnej wargi są okrągłe, warga górna i środkowa klapa dolnej wargi są nieco wycięte. Występują małe przykwiatki, o szerokości większej niż ich długość. Kwitnie od czerwca do sierpnia.
Owoc
Rozłupnia zawierająca 4 brunatne, kulistojajowate rozłupki.
Kłącze
Silnie rozgałęzione, z licznymi rozłogami.
Biotop, wymagania
Świetliste zarośla, zwłaszcza nadrzeczne, widne lasy liściaste, suche wzgórza i zbocza. W górach rośnie aż do piętra kosodrzewiny. Hemikryptofit.
W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl.
Trifolio-Geranietea.
Roślina lecznicza :
Surowiec zielarski : ziele (Origani Herba). Głównym składnikiem jest olejek eteryczny zwany olejkiem tymolowym, zawierający tymol, karwakrol i seskwiterpeny. Ponadto jako składniki czynne występują garbniki, flawonoidy (apigenina, luteolina), kwas kawowy i kwas ursolowy i fitosterole. W owocach obecny śluz (ok. 6%).
Działanie : wykrztuśne, dezynfekujące, przeciwbiegunkowe, moczopędne, przeciwskurczowe, wiatropędne, odtruwające. Zewnętrznie olejek tymolowy wykorzystuje się do płukania gardła, wzmacniających kąpieli oraz przy trudno gojących się ranach skóry i świądzie. Napar z mieszanki lebiody (zazwyczaj w mieszance z innymi ziołami) działa wiatropędnie i stosowany jest przy atonii jelit, nadmiernej fermentacji jelit, bębnicy, chorobie wrzodowej żołądka i dwunastnicy, niedoczynności wątroby.

Oregano (12 dni)
Zbiór i suszenie : zbiera się ziele w okresie kwitnienia i suszy w przewiewnym miejscu (zawieszone w pęczkach).
Sztuka kulinarna : roślina przyprawowa w kuchni wielu narodów, głównie zachodnich. Wchodzi m.in. w skład ziół prowansalskich. Lebiodki używa się do sosów, pizzy, przyprawiania mięsa, sałatek.
Używana jest do przyprawiania niektórych wódek, wina wermut, likierów.
Wchodzi w skład niektórych kosmetyków, jest składnikiem płynów do kąpieli i do płukania ust.
Ciekawostki
Jest jedną z najdawniej znanych roślin leczniczych. Jej właściwości lecznicze znał już Hipokrates i Arystoteles.
Jej zielem farbowano dawniej tkaniny na czarno. Kwiaty były doskonałej jakości pomarańczowym barwnikiem do wełny.
W średniowieczu ziele lebiodki zabezpieczać miało przed czarami.
Używano jej jako namiastki zamiast herbaty i tytoniu.

Oregano / Lebiodka Pospolita
Origanum vulgare

Oregano europejskie jest wieloletnim, odpornym na chłody ziołem. Oregano ma rozgałęzione łodygi i liście pokryte włoskami. Zioło to kwitnie od lipca do końca września. Oregano ma kwiaty fioletowo-różowe.Oregano potrafi osiągnąć wysokość powyżej 1m. Jego smak jest ostry i cierpki z silnym zapachem przypominającym tymianek.

Zarówno botaniczna nazwa Origanum jak potoczna oregano wywodzi się z greckich słów: "oros” – góra, "ganos” – radość, czyli „radość góry”. Jego żywe, różowato-fioletowe kwiaty porastają bujnie śródziemnomorskie wzgórza i tam oregano jest uważane za symbol szczęścia. Kiedy Grecy widzieli zioło porastające grób, wierzyli, że znaczy to, że zmarły jest szczęśliwy po śmierci. Zarówno na greckich jak i na rzymskich weselach, młoda para zakładała wieńce z oregano na znak radosnego wydarzenia.

W czasach średniowiecznych zielarze przepisywali olej z oregano na bóle zębów. W 16 i 17 wieku zielarze rekomendowali użycie zioła wewnętrznie w celu łagodzenia problemów z trawieniem, jako środka moczopędnego, jak również jako antidotum na jadowite ugryzienia. Stosowane zewnętrznie, oregano łagodziło swędzenia.

SUROWCE LECZNICZE

Części nadziemne, olejek aromatyczny.
ZASTOSOWANIE

Oregano pomaga łagodzić wzdęcia oraz stymuluje przepływ żółci. Jako silny antyseptyk, oregano może być stosowane w leczeniu problemów związanych z układem oddechowym np. w leczeniu kaszlu, zapalenia migdałków, zapalenia oskrzeli, w astmie. Oregano jest również uważane jako pomocny środek w celu wywołania miesiączki. Oregano może być stosowane na alergie, goraczkę, kamicę żółciową oraz kolkę żółciową, bakteryjne choroby skóry. Rozcieńczony olej z oregano może być stosowany zewnętrznie w czasie bólów zęba jak również na bolące stawy.
Zastosowanie oregano w kuchni: uważa się, że najlepsze jakościowo jest oregano rosnące dziko na obszarach Grecji, gdzie jest zbierane przez pasterzy, jakkolwiek kupowane w sklepach zielarskich lub ze zdrową żywnością posiada również wartościowe walory smakowe oraz aromatyczne. Zioło to jest stosowane w potrawach z pomidorami, w pizzach, omletach, w potrawach z makaronów, we włoskich sosach, sałatkach, do przyprawiania potraw z owoców morza, do tartych serów, warzyw, zup, duszonych mięs, drobiu, oraz do potraw mięsnych z wieprzowiny, wołowiny, baraniny, cielęciny. Zgnieć liście oregano i dodaj do gorącej potrawy w ostatnich 10 minutach gotowania. Używaj go rozsądnie. Oliwie z oliwek można nadać smak oregano umieszczając w niej kilka młodych gałązek tego zioła.

WYSTĘPOWANIE I UPRAWA

Oregano pochodzi z Europy i ze Środkowego Wschodu. Oregano jest ziołem wieloletnim. Zioło to preferuje gleby dobrze odwodnione, lekko zasadowe oraz dużo słońca. Oregano rozmnaża się przez nasiona, podział korzenia oraz poprzez odnóżki. Tolerowane pH waha się w granicy 4.5 – 8.7. Oregano wymaga ciepłego, osłoniętego miejsca w pełnym słońcu. Młode roślinki powinny być sadzone na wiosnę lub wczesnym latem.
Oregano sadzić w odległości 30cm od siebie. Trzeba pielić regularnie ponieważ rośliny wolno rosną.
Oregano może być również rozmnażane przez kładzenie łodyg na powierzchni ziemi. Należy w tym celu wczesnym latem przypiąć taką gałązkę do ziemi i przykryć ziemią do czasu aż nowa roślinka wypuści korzenie. Trzymać glebę wilgotną. Przesadzać nowe roślinki wczesną jesienią. Obrywać kwiaty w celu wykształcenia większej ilości liści. Oregano jest podatne na choroby, np. gnicie korzenia, plamy na liściach, mszyce.
Oregano hodowane w doniczkach w środku pomieszczeń może być przesadzone do ogrodu na wiosnę po wszelkich niebezpieczeństwach przymrozków.
Hodowanie oregano w kontenerach – Oregano dobrze rośnie w kontenerach, doniczkach pod warunkiem, że jest przycinane w celu utrzymania okrągłego i krzewiastego kształtu. Należy wybrać doniczkę o średnicy 25-30cm. Jeśli hodujesz oregano z nasiona, można sadzić nasiona w doniczki na zewnątrz wczesną wiosną lub sadzić młode sadzonki po ostatnich przymrozkach.
Umieścić doniczki w miejscu słonecznym z dala od wiatru. Podlewać regularnie, wystarczająco tyle, żeby trzymać glebę wilgotną. Nie przesadzać z podlewaniem.
Oregano można hodować w pomieszczeniach. Zioło to świetnie nadaje się do tego celu, należy jednak trzymać kontener w jasnym miejscu. Można również hodować w kontenerach karłowate odmiany oregano. Do produkcji oleju w liściach oregano najlepiej służy słoneczny, południowo-zachodni parapet. Podlewać regularnie. Obrywać liście w celu zachowania kształtu małego krzaczka. Alternatywą oregano nadającą się do hodowania w pomieszczeniach jest meksykańskie oregano czasami znane jako puertorikańskie oregano (Lippia graveolens). Większość oregano sprzedawanego w Ameryce Północnej to właśnie oregano meksykańskie, a ponieważ nie toleruje ogrodowych chłodnych warunków świetnie nadaje się na roślinę trzymaną w pomieszczeniach. Inne delikatne roślinki nadające się do hodowania w pomieszczeniach to Microphylla Oregano (O. Microphylla) oraz Torkestan Oregano (O.Tyttanicum).

SKŁADNIKI

Oregano zawiera olejki eteryczne ( karwakrol, tymol, betabisabolene, caryofylene, linalol, borneol, pinen), taniny, żywice, sterole, seskwiterpeny, garbniki, gorycze, flawonoidy (luteolina, diosmetyna, apigenina), witaminę C. Zarówno karwakrol jak i tymol posiadają właściwości przewciwbakteryjne oraz przeciwgrzybicze.

DAWKOWANIE

Napar: w celu użycia wewnętrznie – zalać szklanką gotującej się wody 1 łyżeczkę ziół i zaparzać 10-15 minut. Napar ten powinien być pity trzy razy dziennie.
Płukanka jamy ustnej: sporządza się ją w następujący sposób – 1 litra gotującej się wody zalać 2 łyżki stołowe ziół. Następnie przykrywa się i czeka 10 minut. Można tym naparem płukać jamę ustną oraz gardło w razie potrzeby lekko podgrzewając napar. Płukać gardło 5-10 minut, trzy do czterech razy dziennie.
Nalewka z oregano: brać 1-2ml nalewki ziołowej trzy razy dziennie.

ZBIÓR I KONSERWACJA

Zioło jest zbierane jak tylko zaczyna kwitnąć, unikając większych, grubszych łodyg. Zrywać należy małe gałązki świeżych liści w razie potrzeby przez cały czas wzrostu rośliny. Liście i łodygi zbierać na suszenie kiedy kwiaty oregano są w rozkwicie ponieważ smak zioła jest najbardziej aromatyczny w tym czasie. Ścinać łodygi na długość 2.5cm od ziemi, wiązać w pęki i wieszać do wysuszenia w ciepłym, suchym i ocienionym miejscu. Wysuszone liście obrywać i umieścić w szczelnie zamkniętym pojemniku.
Suszone liście oregano mają silniejszy aromat niż świeże liście.

SZYBKIE KANAPKI A LA PIZZA Z OREGANO
4 bułki
1 szklanki sosu chili
1 szklanki startego sera Mozzarella
2 hot dogi lub 4 plasterki czosnku lub kiełbaski
4 pieczarki
2 łyżeczki suszonego oregano
2 łyżki stołowe oliwy z oliwek

Przekroić bułki na połówki. Na patelni zrumienić miękkie części bułek na kolor złoto-brązowy. Zdjąć bułki z patelni. Poodwracać i posmarować je sosem chili. Następnie posypać tartym serem, dodać hot dogi lub plasterki kiełbasy. Każdą pieczarkę pokroić na trzy części i położyć na bułkę. Posypać 1 łyżeczki suszonego oregano na każdy plasterek pieczarki i skropić oliwą z oliwek. Umieścić w piekarniku i przypiec do momentu pokazania sie baniek na serze oraz gdy ser zacznie się topić. Podawać natychmiast.