Biedronkowo

Hyzop, Yzop lekarski (Hyssopus officinalis) – (spotykana także pisownia hizop) gatunek rośliny z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). Roślina pochodzi z regionu śródziemnomorskiego.
Niewielki półkrzew, na ogół dorastający do 20-30 cm wysokości (chociaż trafiają się egzemplarze 60-70 centymetrowe).

Liście
Niewielkie, lancetowate lub równowąskolancetowate.

Łodygi
Cienkie, wzniesione ku górze.

Kwiaty
Na szczytach łodyg pojawiają się zwykle w lipcu-sierpniu. Wyrastają z kątów liści, drobne, niedekoracyjne, o barwie białej, niebieskawej, różowej lub lila.

Owoc
Rozłupka.
Inne nazwy zwyczajowe: izap lekarski, józefek, józefka urowiec ziele.

Zawartość: sporo olejku eterycznego (do 1%), z którego wyodrębnić można m.in.: kamfen, pinen i cyneol, fitosterol, trójterpeny i flawonoidy.

Działanie i zastosowanie: Roślina zyskała uznanie człowieka jeszcze w starożytności, ciesząc się wówczas wielką sławą. Stanowiła wtedy nie tylko doskonałą przyprawę kulinarną i lekarstwo, ale była też wykorzystywana w sprawowaniu obrzędów kultowych wśród ludów Azji Mniejszej. Według Biblii miał działanie oczyszczające zarówno z nieczystości materialnej (trądu i zagrzybień budynków) (Kpł 14), jak i duchowej (Ps 50(51),9).
Współcześnie znajduje zastosowanie przede wszystkim w kuchni. Hyzop lekarski pochodzi z Południowej Europy, wybrzeży Morza
Śródziemnego i środkowej Azji. Był niezwykle popularny wśród Arabów i Hebrajczyków. Ci ostatni wierzyli, że zioło to oczyszcza ciało i ducha, dlatego przez wiele stuleci sporządzano z niego kropidła. Francuzi do dziś nazywają je świętym ziołem, być może m.in. dlatego, iż dawniej staruszki wkładały zasuszone gałązki do modlitewnika, by jego ostry zapach nie pozwalał im zasnąć podczas modlitw.

WŁAŚCIWOŚCI LECZNICZE
Surowcem zielarskim jest ziele, a dokładniej szczyty pędów. Do głównych substancji o właściwościach leczniczych należy olejek eteryczny, garbniki i flawonoidy. Jak działa?
- wykrztuśnie,
- moczopędnie,
- przeciwzapalnie,
- przeciwpotnie,
- Zwiększa produkcję śluzu i pobudza ruchy rzęsek nabłonka oddechowego, co ułatwia oczyszczanie dróg oddechowych.
- Pomaga walczyć z uporczywym suchym kaszlem.
- Pobudza wytwarzanie soków żołądkowych, poprawiając tym samym trawienie.
- Znosi wzdęcia.
- bakteriobójcze działanie olejku eterycznego i ściągające garbników zapobiega nadmiernej fermentacji w jelitach.

JAK STOSOWAĆ?
Zastosowanie lecznicze
W średniowieczu zakony cystersów i benedyktynów rozpowszechniały to zioło jako środek na liczne dolegliwości. Polecano przygotowywać napar z jednej łyżeczki ziela i pić go po posiłku w wymienionych wyżej stanach chorobowych. W stanach zapalnych gardła i jamy ustnej należy naparem płukać regularnie jamę ustną oraz gardło. W przypadkach uporczywego kaszlu poleca się łączyć hyzop z liśćmi podbiału, tymiankiem, liśćmi babki, korzeniami lukrecji, kwiatem pierwiosnka i owocami kopru włoskiego.

Zastosowanie kulinarne
Ziele hyzopu stanowi cenną przyprawę do sosów, zup i pieczeni. Nadaje się do tego zarówno w świeżej, jak i suszonej formie. Należy jednak pamiętać, iż hyzop ma bardzo ostry zapach, dlatego nie można przesadzać z jego ilością. Szczególnie dobrze komponuje się z potrawami o nieco mdłym smaku, ponieważ nadaje im nutki ostrości i wyrazistości smakowej. Hyzop jest także całkiem dobrym dodatkiem do wódki i wszelkich likierów. Nadaje im niepowtarzalnego posmaku.

JAK HODOWAĆ?
Stanowisko
Miejsce pod uprawę hizopu powinno być zaciszne i dobrze nasłonecznione.
Dobrze, jeśli jest osłonięte od wiatrów. Nadaje się także do sadzenia na rabatach, na zagonach i w ogródkach skalnych.

Gleba
Gleba powinna być próchnicza i zasobna w składniki pokarmowe. Najlepiej rośnie w glebie po jednorocznych warzywach, uprawianych po oborniku. Jeśli gleba nie spełnia tych warunków, można ją także zasilić zwykłym kompostem i nawozami mineralnymi.

Rozmnażanie
Najlepiej jest wysiewać nasiona hizopu w domu lub w szklarni, do skrzynek wczesną wiosną i dopiero, gdy będzie wystarczająco ciepło przesadzać młode sadzonki do ogrodu. Na obsadzenie 10 m2 wystarczą 2 g nasion. W skrzynce lub w doniczce należy wysiewać rzutowo, natomiast na rozsadniku rzędowo (co 20 cm), nakrywając półcentymetrową warstwą ziemi. Pierwsze wschody
powinny pojawić się po ok. 10 dniach. Hyzop można także rozmnażać poprzez podział starych roślin na 3-4 części i rozsadzanie w rozstawie 30x30 cm.
W tym wypadku trzeba sadzonki obficie podlać.

Pielęgnacja
W początkowym etapie wzrostu roślina ta wymaga regularnego odchwaszczania i dość obfitego podlewania. W późniejszych etapach hyzop należy zasilić pogłównie mieszanką nawozową, podobną do tej, którą stosuje się pod warzywa. W drugim i kolejnych latach nie ma potrzeby podlewania tej rośliny, za wyjątkiem okresu długotrwałej suszy. Nie ma także potrzeby przesadzania zioła na zimę do szklarni, wystarczy dobrze okryć je słomą, łętami lub gałązkami świerkowymi.

Zbiór
Ziele to ścina się dopiero od drugiego roku uprawy, na wysokości 8-9 cm, zaraz na początku kwitnienia. Należy to robić po południu, po obeschnięciu rośliny z porannej rosy. Do celów kulinarnych można ścinać gałązki na bieżąco, wedle zapotrzebowania. Ścięte gałązki suszy się w warunkach naturalnych, pod zadaszeniem, w przewiewie, w temperaturze nie wyższej niż 30 st. C, rozłożone na papierze lub na sitach.

Przechowywanie
Ususzone ziele hyzopu należy przechowywać tylko w szczelnych pojemnikach, najlepiej szklanych lub metalowych, by nie traciło cennego aromatu.